Ο μεταξοσκώληκας, Μίλος Ματσόουρεκ

The silk in the cocoon on blackbackground.

Α. Ανάλυση κειμένου

Εισαγωγικές επισημάνσεις

Ο «Μεταξοσκώληκας» είναι μια από τις αλληγορικές ιστορίες με ήρωες- ζώα, που περιλαμβάνονται στη συλλογή του Ματσόουρεκ «Ζωολογία». Το βιβλίο  αυτό που  κυκλοφόρησε το 1962 και  μεταφράστηκε στα ελληνικά το 1984 από τον Σπύρο Τσακνιά, ακολουθεί τις πανάρχαιες ηθοπλαστικές διηγήσεις, με ήρωες ζώα, όπως αυτές που καλλιέργησε  ο Αίσωπος. Ο Ματσόουρεκ αποδίδει, όπως  και ο Αίσωπος, στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, προτερήματα και ελαττώματα, ασχολίες και πάθη. Η διαφορά του όμως από τον  αρχαίο ομότεχνό του είναι ότι με τις διηγήσεις του δεν αποβλέπει μόνο στην ηθική βελτίωση του αναγνώστη. Πρόθεσή του είναι να μεταδώσει ένα κοινωνικό μήνυμα, να  αναδείξει τον παραλογισμό της καταναλωτικής κοινωνίας, που αποθεώνει τους μεταπράτες  και απαξιώνει το πιο δημιουργικό κομμάτι της κοινωνίας, την εργατική τάξη. Διαφοροποιείται επίσης από τον αρχαίο παραμυθά και ως προς τον τρόπο, με τον οποίο σχολιάζει τα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα της εποχής του. Διαλέγει το δρόμο της σάτιρας , το σαρκασμό και την ειρωνεία.

Τι είναι η αλληγορία:

Η αλληγορία είναι ένας εκφραστικός τρόπος, σύμφωνα με τον οποίο οι λέξεις κρύβουν  άλλα νοήματα από αυτά που δηλώνουν επιφανειακά και συμβατικά. Δηλαδή, άλλα λένε οι λέξεις και άλλα υπονοούν. Είναι με άλλα λόγια μια πλατιά μεταφορά, η οποία σηματοδοτεί με τις λέξεις βαθύτερα νοήματα, που μένουν σκόπιμα καλυμμένα. Ο αναγνώστης ή ο ακροατής μπορεί να αποκωδικοποιήσει μια αλληγορία και να ερμηνεύσει το αληθινό της νόημα, αν διαβάσει ανάμεσα στις γραμμές και πίσω από τις λέξεις. Το μεγάλο πλεονέκτημα της αλληγορίας είναι ότι καταθέτει μια αλήθεια  άμεσα αντιληπτή, ενώ επιτρέπει πολλές αναγνώσεις της, ανάλογα με την αντίληψη, την εμπειρία και την πνευματική ετοιμότητα του καθενός. Πολλοί ομιλητές, λογοτέχνες, πνευματικοί αλλά και θρησκευτικοί δάσκαλοι διάλεξαν να μιλήσουν αλληγορικά, για να δώσουν μεγαλύτερη υποβλητικότητα στη διήγησή τους και ευρύτερη απήχηση στο λόγο τους. Αλληγορική μπορεί να είναι μόνο μια φράση, μια σύντομη ιστορία, ένας μύθος ή και ένα ολόκληρο λογοτεχνικό έργο. Η αλληγορία είναι μια συνηθισμένη λογοτεχνική τεχνική, απαντάται όμως και σε άλλα είδη τέχνης, π.χ. στον Κινηματογράφο.

Θέμα

Η μικρή αυτή κωμική ιστορία  περιγράφει  την αποτυχημένη προσπάθεια ενός   πολύ εργατικού μεταξοσκώληκα να παρευρεθεί σε μια εκδήλωση υψηλής ραπτικής. Πρόκειται εμφανώς για μια αλληγορία. Ο μεταξοσκώληκας δημιουργεί πολύτιμα έργα, που πρωταγωνιστούν στη μόδα, αλλά τα καρπώνονται άλλοι και εκείνος μένει πάντοτε αφανής, όπως ο απλός εργάτης μοχθεί όλη του τη ζωή, χωρίς ποτέ να αναγνωρίζεται η προσφορά του.

Δομή

Το κείμενο χωρίζεται σε δυο ενότητες:

Α) «Ο μεταξοσκώληκας φτιάχνει…πρόσκληση κύριε;», ο αποκλεισμός του μεταξοσκώληκα από την επίδειξη μόδας

Β) «Ο μεταξοσκώληκας…περιμένει το πρωί», η ζωή του μεταξοσκώληκα.

Περιεχόμενο-Τεχνική

Πρώτη ενότητα

Το πολύ σύντομο αφήγημα του Ματσόουρεκ παρουσιάζει τον μεταξοσκώληκα ανάμεσα στα πολύτιμα προϊόντα, που έχουν ως πρώτη ύλη  το έργο του, το μετάξι. Δεν έχουν όμως και την υπογραφή του. Βραδινά φορέματα, γραβάτες, φουλάρια και πλήθος άλλων υπερπολυτελών και πανάκριβων ειδών βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στη δική του σύντομη αλλά υπερπαραγωγική ζωή. Ο μεταξοσκώληκας εμφανίζεται ως χορηγός των μεγαλύτερων σχεδιαστών μόδας του κόσμου, τους οποίους όμως δεν έχει συναντήσει ποτέ, αν και είναι ο πολυτιμότερος και αναντικατάστατος συνεργάτης τους.

Φαίνεται να μην έχει διανοηθεί ποτέ να γνωρίσει από κοντά τους επιφανείς μόδιστρους, ούτε επιδίωξε ποτέ να καμαρώσει το μετάξι μετά την τελική του επεξεργασία. Ο αφηγητής  μάς πληροφορεί ότι μια μέρα αποφασίζει να παρακολουθήσει μια επίδειξη μόδας, εντελώς τυχαία, επειδή απλώς περνούσε απ’ έξω και σκέφτηκε ότι «θα πρέπει να ΄ναι   ενδιαφέρον». Αυτό δεν τον κάνει αδιάφορο για το ακριβό μετάξι, απλώς υποδηλώνει ότι η αφοσίωση του μεταξοσκώληκα στη δημιουργία  δεν του αφήνει την πολυτέλεια του ελεύθερου χρόνου. Η επίδειξη μόδας περιγράφεται από τον αφηγητή, με λιτό τρόπο, λαμπερή, κοσμική, αλλά και ρηχή με επιφανειακούς ανθρώπους. Οι «ντουζίνες αυτοκίνητα»  δημιουργούν την εντύπωση ενός θορυβώδους πλήθους και το ρήμα «κουβαλάνε», που ταιριάζει σε άψυχα πράγματα αντί του ακριβέστερου «μεταφέρουν» έρχεται να ενισχύσει την ιδέα ότι τα μέλη της εκδήλωσης δεν είναι άνθρωποι με ουσιαστική υπόσταση. Ο χαρακτηρισμός κομψευόμενοι και όχι κομψοί «τους πιο κομψευόμενους ανθρώπους» δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την άποψη του συγγραφέα για τους υψηλούς προσκεκλημένους της επίδειξης. Δεν είναι το γούστο και η καλλιεργημένη αισθητική, που τους ώθησε να παρευρεθούν αλλά η επιτήδευση, η ρηχότητα, η υποκρισία. Η αναφορά σ΄αυτούς τους κοσμικούς γίνεται σκόπιμα από το συγγραφέα,αφενός  για να τονίσει το προβεβλημένο πρόσωπο του Ντιόρ σε αντίθεση με το αμελητέο και ανώνυμο σκουλήκι και αφετέρου για να αντιδιαστείλει το δικαίωμα των  προνομιούχων να παραστούν στην επίδειξη σε αντίθεση με το μεταξοσκώληκα που απορρίπτεται.

Στη συνέχεια, ο μεταξοσκώληκας σκαρφαλώνει σκαλιά, δηλαδή προσπαθεί να ανέβει υψηλότερα από τη θέση, που η κοινωνία και τα σύγχρονα ήθη τον έχουν τοποθετήσει, να καταλάβει τη θέση στην ιεραρχία, που δικαιωματικά του ανήκει. Όμως στην κορυφή της σκάλας αναγκάζεται να σταματήσει. Ένας θυρωρός τον αιφνιδιάζει ζητώντας του πρόσκληση. Ο αφηγητής ειρωνεύεται φανερά αυτό το πρόσωπο, που  αντλεί το κύρος του από τη μεγαλόσχημη στολή του (ο πορτιέρης με τη μεγάλη στολή), ενώ η συμβολή του στην παγκόσμια οικονομία και στην ομορφιά της ζωής σε τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί μ’ αυτή του μεταξοσκώληκα. Σε ευθύ λόγο ο συγγραφέας εκθέτει την προσφώνηση του πορτιέρη προς το σκουλήκι δίνοντας έτσι ζωηρά την αντίφαση λόγου και έργου: «Έχετε πρόσκληση, κύριε;» Με τυπική ευγένεια ο πορτιέρης απομακρύνει τον ανεπιθύμητο μεταξοσκώληκα.

Δεύτερη ενότητα

Στη δεύτερη ενότητα το ενδιαφέρον του αναγνώστη εστιάζεται στην αντίδραση του μεταξοσκώληκα μετά την απόρριψή του. Η μία και μοναδική απόπειρά του να θαυμάσει αυτό που ο ίδιος δημιουργεί απέτυχε. Ενώ το προϊόν της ζωής του, το μετάξι υπερτιμάται, ο ίδιος ο δημιουργός του υποτιμάται. Τα δημιουργήματά του δεν του ανήκουν, δεν τα ορίζει, δεν τα καρπώνεται και δεν αναγνωρίζεται ούτε καν η προσφορά του, ώστε να έχει τουλάχιστον ως ανταμοιβή την ηθική ικανοποίηση. Το χειρότερο είναι ότι η κοινωνική του απαξίωση φαίνεται σε όλους αυτονόητη. Το γεγονός είναι κωμικοτραγικό. Ο μεταξοσκώληκας είναι θύμα μιας κατάφωρης κοινωνικής αδικίας. Ο συγγραφέας ταυτίζεται μαζί του και εκφράζει την αντίδρασή του στην κοινωνία της ανισότητας, που βασίζεται σ΄αυτόν τον παραλογισμό: «πού θα μπορούσε διάβολε να τη βρει».

Εκφράζει μάλιστα την εκτίμησή του στο μεταξοσκώληκα και τον τιμά σημειώνοντας ότι το ταλαίπωρο σκουλήκι δεν έχει χρόνο για προσκλήσεις και τα συναφή, γιατί αξιοποιεί το χρόνο του δουλεύοντας, σκώπτωντας έτσι τους ανόητους κοσμικούς που ξοδεύουν την ασήμαντη ζωή τους σε ευτελείς διασκεδάσεις. Αμέσως μετά φέρνει στο προσκήνιο της αφήγησης το μεταξοσκώληκα που κατεβαίνει τα σκαλιά αμίλητος. Ο μεταξοσκώληκας δέχεται αδιαμαρτύρητα την απαγόρευση εισόδου, πράγμα που ξαφνιάζει τον αναγνώστη. Φαίνεται ότι και ο ίδιος ο μεταξοσκώληκας είναι πια συμβιβασμένος με την περιθωριοποίησή του και δεν τολμά να αλλάξει τα προαιώνια δεδομένα. Ο συγγραφέας αφήνει ένα παράθυρο που ερμηνεύει την παθητικότητα του σκουληκιού με πιο τιμητικό τρόπο: «Τι άλλο να κάνει με τόση δουλειά που τον περιμένει το πρωί.». Ακόμη και η επανάσταση είναι ένα είδος πολυτελείας για έναν βιοπαλαιστή, όπως αυτός. Ό, τι έχει να πει ο μεταξοσκώληκας για τη ζωή και τον άνθρωπο, το λέει με το έργο του.

Είναι φανερή η αλληγορική σημασία του μικρού αυτού αφηγηματικού κειμένου, που θυμίζει παραμύθι ή παιδαγωγική παραβολή για παιδιά. Ο μεταξοσκώληκας είναι σύμβολο της πιο παραγωγικής αλλά και χαμηλόμισθης τάξης των εργατών, που ενώ στηρίζουν την παγκόσμια οικονομία συνθλίβονται από τους ισχυρούς του χρήματος. Αν και εργάζονται σκληρά, παραγκωνίζονται και υποβιβάζονται, ενώ τα αγαθά που δικαιωματικά τους ανήκουν τα απολαμβάνουν οι λίγοι και συνήθως αυτοί που ζουν παρασιτική ζωή. Οι ίδιοι δεν αντιδρούν στην οργανωμένη αδικία που γίνεται σε βάρος τους, αλλά συμβιβάζονται είτε γιατί το άγχος της επιβίωσης αναστέλλει την επαναστατικότητά τους, είτε γιατί είναι ανυπεράσπιστοι. Οι αντιλήψεις δε που τους θέλουν κατώτατης αξίας εργατικό δυναμικό είναι τόσο  βαθιά ριζωμένες, ώστε και συνάδελφοί τους (ένας απλός υπάλληλος είναι και ο πορτιέρης) στέκονται καμιά φορά εμπόδιο της αποκατάστασής τους.   Έτσι, ο Ματσόουρεκ με μια χαριτωμένη και πικρή ιστορία, αντιδρά σ’ αυτή την κατάσταση. Επιδιώκει να αφυπνίσει  τους δημιουργικούς και εξαθλιωμένους εργάτες και με ειρωνικό και καυστικό τρόπο να ψέξει αυτούς που οικειοποιούνται τα έργα τους.

Γλώσσα

Η γλώσσα είναι ζωντανή, εκφραστική, πολύ απλή, χωρίς καμία επιτήδευση, με τις επαναλήψεις και τις ανακρίβειες του προφορικού λόγου ( φορέματα και τα τοιαύτα, έχει κάνει πολλά πράματα, πολύ ακριβά πράματα, με τη μεγάλη στολή, ντουζίνες αυτοκίνητα). Ιδιότυπη είναι η στίξη, δηλαδή απουσιάζει το ερωτηματικό, όπου απαιτείται, αλλά και η  τελεία. Αν εξαιρέσουμε την κατακλείδα της ιστορίας, παρατηρούμε ότι οι δύο παράγραφοι συγκροτούνται από  δύο μόνο σχοινοτενείς περιόδους.  Έτσι, η ιστορία του μεταξοσκώληκα  κυλάει απνευστί, επιταχύνεται  ο ρυθμός της αφήγησης και ο λόγος αποκτά  τον τόνο παραμυθιού. Η αδιάσπαστη ροή του λόγου συνδέεται εξάλλου με τη πρόθεση του συγγραφέα να αποδώσει με εύθυμο και ειρωνικό τρόπο την αλληγορική ιστορία του σκουληκιού.

Εκφραστικά μέσα

Τα εκφραστικά μέσα του κειμένου είναι λιτά. Κυριαρχούν τα χαλαρά ασύνδετα σχήματα, που εκτείνονται σε ολόκληρη παράγραφο. Ξεχωρίζουν οι ζωντανές  εικόνες των έργων του μεταξοσκώληκα, των προσκεκλημένων που καταφθάνουν στην επίδειξη μόδας και κυρίως της συνάντησης του μεταξοσκώληκα με τον πορτιέρη και του σύντομου διαλόγου τους.

Παράλληλο κείμενο

Το ακόλουθο  ποίημα του Νίκου Παππά «Ο μικρός λαγός» από τη  συλλογή «Σήματα από μια τρικυμία» έχει εμφανείς αντιστοιχίες με το απόσπασμα του Ματσόουρεκ. Εντοπίστε τις.

        «Ο μικρός λαγός»

Όταν ήμουνα πέντε χρονών

η δασκάλα μου μου είχε μιλήσει

για τη ζωούλα του μικρού λαγού.

Για τη δειλή καρδιά του

τ’ ανήσυχα πόδια του

για τα σταφύλια που έκλεβε απ’ την αυλή μας

Για τα θεριά του κόσμου που τον κυνηγούν.

κάτω από το θρανίο μου ξεδίπλωνα

τ’ άσπρο μου μαντιλάκι για να μαζέψω τα δάκρυά μου

Μεγάλωσα

η δασκάλα μου θα ’γινε γιαγιά,

εγώ γυρίζω με τους στίχους μου στους δρόμους

ο μικρός λαγός θα πέθανε

μ’ ακόμα τα θεριά του κόσμου θα τον κυνηγούν

κι αυτόν κι εμένα…

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

1. Γιατί η ιστορία του μεταξοσκώληκα, όπως τη διηγείται ο Ματσόουρεκ, έχει ευτράπελο χαρακτήρα;

Ο Ματσόουρεκ θέλει να αναδείξει ένα οξύ κοινωνικό και ηθικό πρόβλημα, την εκμετάλλευση και την απαξίωση του εργάτη, που όλοι και κυρίως το θύμα δέχονται παθητικά και αδιαμαρτύρητα.  Θέλει όμως  να σχολιάσει το φαινόμενο, με τρόπο  που η πρόσληψη του μηνύματος να γίνεται από τον αναγνώστη άμεσα, ακαριαία και κυρίως ευχάριστα. Έτσι, επιλέγει να δημιουργήσει μια αλληγορική  ιστορία και να τη διηγηθεί με χιούμορ και σαρκασμό. Αυτό το επιτυγχάνει πρώτα -πρώτα επιλέγοντας για ήρωα─σύμβολο ένα σκουλήκι. Στη συνέχεια, τοποθετεί το ταπεινό, ανώνυμο αλλά δημιουργικό σκουλήκι δίπλα στο μόδιστρο Ντιόρ, που απολαμβάνει τα φώτα της δημοσιότητας και την παγκόσμια αναγνώριση. Ο εύθυμος τόνος της ιστορίας κορυφώνεται  στο  στιγμιότυπο της αποπομπής του μεταξοσκώληκα από την επίδειξη, ενώ η είσοδος έχει επιτραπεί σε εκατοντάδες  άσχετους με τη δημιουργία: «ντουζίνες αυτοκίνητα κουβαλάνε τους πιο κομψευόμενους». Διασκεδαστικός είναι επίσης ο σύντομος διάλογος του ταπεινού μεταξοσκώληκα και του πορτιέρη με τη μεγαλόσχημη στολή, που προσφωνεί «κύριε»  ένα σκουλήκι. Τον κωμικό χαρακτήρα της ιστορίας ενισχύει και η ανθρώπινη αντίδραση του μεταξοσκώληκα, που σοκαρισμένος  κάνει έναν περίπατο και γυρίζει σπίτι του να ξαπλώσει, γιατί την άλλη μέρα ξυπνάει πρωί για δουλειά. Βασικό συστατικό του ευτράπελου χαρακτήρα της αφήγησης είναι ο χειμαρρώδης λόγος, χωρίς τελείες, που θυμίζει διασκεδαστική και διδακτική  ιστορία γραμμένη για παιδιά.

1. Με ποια άλλα ζώα ή ανθρώπους μπορεί να παραλληλιστεί η εργασία του μεταξοσκώληκα; Βρείτε αντιστοιχίες με τη ζωή άλλων όντων, τεκμηριώνοντας τις εκτιμήσεις σας.

       Στην αλληγορική ιστορία ο μεταξοσκώληκας συμβολίζει έναν κοινό εργάτη, ο οποίος μοχθεί όλη του τη ζωή, αφοσιώνεται στο καθήκον της κοινωνικής προσφοράς, δημιουργεί πολύτιμα έργα χωρίς την ανάλογη υλική και ηθική ανταμοιβή. Αν και αποτελεί τη θεμέλιο λίθο της οικονομίας μιας χώρας, εκτοπίζεται στο περιθώριο, για να  καρπωθούν τα κέρδη οι οικονομικά δυνατοί. Η ανάγκη της επιβίωσης και η προσήλωσή του στη δημιουργία δεν του επιτρέπει ούτε να παραιτηθεί, ούτε να διαμαρτυρηθεί και να διεκδικήσει τη δικαίωσή του. Συμβιβάζεται με τη μοίρα του και  μένει κάποτε για πάντα  στο περιθώριο.

     Πολύ περισσότερες αντιστοιχίες έχει ο μεταξοσκώληκας με τους εργάτες εκείνους, οι οποίοι, ενώ παράγουν πολύτιμα υλικά αγαθά που χωρίς το μόχθο τους δεν θα υπήρχαν,  οι ίδιοι δεν έχουν τη δυνατότητα να τα απολαύσουν. Αντίθετα, τα έργα τους διατίθενται για την τέρψη και την καλοπέραση των προνομιούχων, ανθρώπων που πολλές φορές είναι από τις λιγότερο παραγωγικές κοινωνικές ομάδες. Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκουν π.χ. οι εργάτες στην υψηλή αλιευτική βιομηχανία, προϊόντα της οποίας είναι ο σολομός, το χαβιάρι, ακόμη και τα μαργαριτάρια.

     Η εργασία του μεταξοσκώληκα μπορεί να παραλληλιστεί με την εργασία της μέλισσας, η οποία εργάζεται ακατάπαυστα παράγοντας ένα από τα βασικότερα προϊόντα για την υγιεινή  διατροφή του ανθρώπου, το μέλι.

Σχολιασμός διαθεματικών εργασιών

• Αν έχετε τη δυνατότητα, επισκεφτείτε το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας (τηλ.: 210 5294841) ή άλλες γεωργικές σχολές που, τυχόν, εκτρέφουν μεταξοσκώληκες. Ζητήστε πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του σκουληκιού. Μάθετε ακόμη για την επεξεργασία που γίνεται στο μετάξι από την παραγωγή ως την κατανάλωση, αλλά και για την τιμή των μεταξωτών υφασμάτων.

         Πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του μεταξοσκώληκα μπορείτε να αναζητήσετε σε εγκυκλοπαίδεια ή στις ακόλουθες ηλεκτρονικές διευθύνσεις. ► www.Live-Pedia.gr ► www.el.wictionary.org/wiki ►www.chios.gr/silk/metaxoskolikas.htm καθώς και στο μαθητικό περιοδικό του δημοτικού σχολείου Ριζού Πέλλας: dim-rizou.pel.sch.gr.  Παραθέτουμε ενδεικτικά μερικές αδρές πληροφορίες για το θαυμαστό αυτό ζώο:

         Ο μεταξοσκώληκας προέρχεται από την Ασία και ειδικότερα από την Κίνα. Λέγεται ότι επί Ιουστινιανού δύο μοναχοί εισήγαγαν στο Βυζάντιο αυγά μεταξοσκώληκα κρύβοντάς τα στο κοίλωμα των ραβδιών τους. Από εκεί η μεταξοσκωληκοτροφία διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη.

Η εκτροφή του γίνεται μόνο μια φορά το χρόνο, το Μάιο, πάνω σε πλεκτές ψάθες και σε καλά αεριζόμενους στεγνούς χώρους με θερμοκρασία 20^ο C στην αρχή που φτάνει τους 26^ο C στο τέλος. Τα αυγά που παράγονται σε ειδικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας του μεταξόσπορου έχουν μήκος ένα περίπου χιλιοστόμετρο. Από κάθε αυγό βγαίνει μια κυλινδρική προνύμφη, που κατά τη γέννησή της είναι μαύρη αλλά αργότερα γίνεται άσπρη. Το δέρμα του αλλάζει τέσσερις φορές και κάθε φορά γίνεται πιο άσπρο.

Η μεταξένια κλωστή που αποτελεί το κουκούλι είναι συνεχής και σε μερικές φυλές μεταξοσκώληκα υπερβαίνει σε μήκος τα χίλια μέτρα. Η κλωστή αυτή λέγεται σηρικός οπός και σχηματίζεται από τη συνένωση δυο νηματιδίων που εκκρίνονται από το δεξιό και τον αριστερό σηρικογόνο αδένα.

Ο μεταξοσκώληκας ζει μόλις μερικές μέρες και πριν πεθάνει αποθέτει 300-600 αυγά ανάλογα με τη είδος και τον τρόπο εκτροφής. Ο βιολογικός κύκλος του εντόμου αυτού συμπληρώνεται μέσα σε 50 μέρες περίπου, από τις οποίες 30 σε μορφή κάμπιας, 15 μέσα στο κουκούλι και 5-10 σε μορφή πεταλούδας. Στην περίοδο αυτή πρέπει να προστεθούν και 20 περίπου μέρες εμβρυώδους ανάπτυξης.

Για να εξαχθεί το μετάξι, τα κουκούλια περνούν από την επεξεργασία εκτύλιξης ή νηματοποίησης στα νηματουργεία, σε στρίψιμο στο στριπτήριο και τέλος σε ύφανση.

• • Στο μάθημα της Μουσικής ακούστε το έργο του Μπέλλα Μπάρτοκ «Από το ημερολόγιο μιας μύγας». Συγκεντρώστε και σεις μουσικές και τραγούδια για τα ζώα και ακούστε ορισμένα από αυτά κατά τη διδασκαλία των κειμένων αυτής της ενότητας.

Σχετικά κλασικά μουσικά έργα είναι :

• • • Το πέταγμα της μέλισσας του Κορσακώφ
    • Το Ασχημόπαπο του Προκόπιεφ
    • Ο Καρυοθραύστης του Τσαϊκόφσκι
    • Το καρναβάλι των ζώων του Σαρλ- Καμίγ Σεν-Σανς
    • Η λίμνη του κύκνων του Τσαϊκόφσκι
    • Το κουιντέτο της πέστροφας του Σούμπερτ
    • Οι Γάτες   του Άντριου Λόιντ Γουέμπερ.
    • Οι ελαφίνες του Πουλένσκ

Διαγραμμική απεικόνιση μαθήματος (μνημονική απεικόνιση-σχέδιο μαθήματος)

Στόχος:

• Να γνωρίσουν οι μαθητές ένα κείμενο με αλληγορική σημασία, που μπορεί να θίξει ένα καυτό κοινωνικό ζήτημα με τον πιο ανώδυνο και διασκεδαστικό τρόπο.

Κύριοι θεματικοί άξονες:

• Εργασία και παραγωγικότητα των ζώων.
• Η αλληγορική διήγηση.
• Η περιθωριοποίηση του πιο παραγωγικού κομματιού της κοινωνίας, της εργατικής τάξης
• Η ψεύτικη λάμψη των κοινωνικών εκδηλώσεων και η αθόρυβη δημιουργικότητα των πολλών

Βασικά στοιχεία μορφής και περιεχομένου:

• Η σύνδεση της ιστορίας με τους μύθους του Αισώπου
• Η αλληγορία: ο μεταξοσκώληκας= εργάτης, το κοινωνικό και πολιτικό θέμα της
• Ο εύθυμος χαρακτήρας της ιστορίας
• Το μαύρο χιούμορ του Ματσόουρεκ
• Η απουσία τελείας και ερωτηματικού, ο μακροπερίοδος λόγος
• Η αμεσότητα της αφήγησης, το απλοϊκό λεξιλόγιο
• Ο μονοσήμαντος διάλογος πορτιέρη-σκουληκιού
• Η συντομία
• Ο πρωτότυπος μύθος.
• Η εμπλοκή του ονόματος του Ντιόρ σε ένα παραμύθι.

Συμπληρωματικές  εργασίες και ερωτήσεις

1. Εξηγήστε με δικά σας λόγια ποια ιστορία ονομάζουμε αλληγορική. Συμφωνεί με αυτόν τον χαρακτηρισμό η ιστορία του μεταξοσκώληκα;
2. Τι συμβολίζει ο μεταξοσκώληκας;
3. Πώς σχολιάζετε τη μεταχείριση του μεταξοσκώληκα από τον πορτιέρη;
4. Ποια βασική ιδιοτυπία έχει η γλώσσα του κειμένου;
5. Να επισημάνετε τα σημεία εκείνα, στα οποία ο αφηγητής απευθύνεται άμεσα στον αναγνώστη. Ποια είναι η λειτουργία τους;
6. Τι υπονοεί ο συγγραφέας βάζοντας τον ήρωά του μετά την απόρριψή του να πηγαίνει για ύπνο;
7. ποια είναι τα κωμικά στοιχεία της ιστορίας και ποιο φάνηκε σε σας πιο διασκεδαστικό;
8. Εντοπίστε τα χωρία, στα οποία αποκαλύπτονται οι σκέψεις του ήρωα.
9. Ο Ματσόουρεκ ειρωνεύεται άμεσα τα δευτερεύοντα πρόσωπα που εμπλέκονται στην ιστορία του. Ποια σημεία  φανερώνουν τη σαρκαστική του διάθεση και με γλωσσικά στοιχεία  το πετυχαίνει αυτό;
10. Ποιους άλλους ήρωες-ζώα κόμικς σάς  φέρνει στο μυαλό ο   Μεταξοσκώληκας, αν λάβετε υπόψη σας ότι είναι ένα αδικημένο και συμβιβασμένο πρόσωπο, που ποτέ δεν δικαιώνεται;