Προοίμιο – Επίκληση της Μούσας
Ψάλλε, θεά, τον τρομερόν θυμόν του Αχιλλέως,
πώς έγινε στους Αχαιούς αρχή πολλών δακρύων·
που ανδράγαθες ροβόλησε πολλές ψυχές στον Άδη
ηρώων, κι έδωκεν αυτούς αρπάγματα των σκύλων
και των ορνέων— και η βουλή γενόνταν του Κρονίδη, 5
απ’ ότ’ εφιλονίκησαν κι εχωριστήκαν πρώτα
ο Ατρείδης, άρχων των ανδρών, και ο θείος Αχιλλέας.
Και απ’ τους θεούς ποιος άναψε την έχθραν μεταξύ τους;
Ο Απόλλων, όπου οργίσθηκε του Ατρείδη βασιλέως
κι έφερε λώβαν στον στρατόν που εθέριζε τα πλήθη, 10
ότι του εκαταφρόνεσε τον Χρύσην ιερέα.
Το πρωτότυπο κείμενο
Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί’ Ἀχαιοῖς ἄλγε’ ἔθηκε,
πολλὰς δ’ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή· 5
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.
Τίς γάρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι;
Λητοῦς καὶ Διὸς υἱός· ὃ γὰρ βασιλῆι χολωθεὶς
νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακήν, ὀλέκοντο δὲ λαοί, 10
οὕνεκα τὸν Χρύσην ἠτίμασεν ἀρητῆρα
Ἀτρεΐδης·
Ερωτήσεις – Θέματα συζήτησης
1. Τι σημαίνει η λέξη προοίμιο κυριολεκτικά και τι μεταφορικά;
2. Τι σημαίνει η λέξη επίκληση;
3. Σε ποια Θεά απευθύνεται ο ποιητής και γιατί ιδιαίτερα σε εκείνη;
4. Τι της ζητάει;
5. Ποιο είναι το θέμα του έργου και από ποια στοιχεία του κειμένου μπορούμε να το εντοπίσουμε;
6. Για ποιες συμφορές είναι υπεύθυνος ο θυμός (μήνις) του Αχιλλέα;
7. Ποια είναι η πρώτη λέξη στο πρωτότυπο κείμενο; Τι φανερώνει αυτή η επιλογή του ποιητή;
8. Ποια πρόσωπα αναφέρονται, ποια η ιδιότητα του καθενός και σε ποια θέση στο κείμενο;
9. Πώς παρουσιάζονται οι Θεοί;
10. Να αναζητήσετε στο κείμενο, εάν υπάρχουν:
Μεταφορά
Υπερβολή
Κοσμητικό επίθετο/ παράθεση
Παρήχηση
Επανάληψη
Χιαστό σχήμα
Εικόνα οπτική/ ηχητική
Αντίθεση
11. Από όλα τα εκφραστικά μέσα, που βρήκατε, ποιο κυριαρχεί, κατά τη γνώμη σας ; Τι φανερώνει αυτό το εκφραστικό μέσο;
12. Συγκρίνετε το προοίμιο Ιλιάδας και Οδύσσειας. Βρείτε ομοιότητες και διαφορές:
Προοίμιο Ιλιάδας
Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί’ Ἀχαιοῖς ἄλγε’ ἔθηκε,
πολλὰς δ’ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή· 5
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.
Τίς γάρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι;
Λητοῦς καὶ Διὸς υἱός· ὃ γὰρ βασιλῆι χολωθεὶς
νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακήν, ὀλέκοντο δὲ λαοί, 10
οὕνεκα τὸν Χρύσην ἠτίμασεν ἀρητῆρα
Ἀτρεΐδης·
Προοίμιο Οδύσσειας
῎Ανδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ
πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσε·
πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω,
πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,
ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων. 5
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ·
αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο,
νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς ῾Υπερίονος ᾿Ηελίοιο
ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.
τῶν ἁμόθεν γε, θεά, θύγατερ Διός, εἰπὲ καὶ ἡμῖν. 10
Tον άντρα, Mούσα, τον πολύτροπο να μου ανιστορήσεις, που βρέθηκε
ως τα πέρατα του κόσμου να γυρνά, αφού της Tροίας
πάτησε το κάστρο το ιερό.
Γνώρισε πολιτείες πολλές, έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές,
κι έζησε, καταμεσής στο πέλαγος, πάθη πολλά που τον σημάδεψαν, 5
σηκώνοντας το βάρος για τη δική του τη ζωή και των συντρόφων του
τον γυρισμό. Kι όμως δεν μπόρεσε, που τόσο επιθυμούσε,
να σώσει τους συντρόφους.
Γιατί εκείνοι χάθηκαν απ’ τα δικά τους τα μεγάλα σφάλματα
νήπιοι και μωροί, που πήγαν κι έφαγαν τα βόδια 10
του υπέρλαμπρου Ήλιου· κι αυτός τους άρπαξε του γυρισμού τη μέρα.
Aπό όπου θες, θεά, ξεκίνα την αυτή την ιστορία, κόρη του Δία,
και πες την και σ’ εμάς.
13. Η ΔΟΜΗ του Προοιμίου
Οι στίχοι 1- 7 αποτελούν το προοίμιο της Ιλιάδας, δηλαδή τον πρόλογο του έπους.
Το προοίμιο υπάρχει σε κάθε επικό ποίημα και αποτελείται από τρία μέρη:
1. Επίκληση στη Μούσα (ο ποιητής καλεί τη Μούσα να τον εμπνεύσει να αφηγηθεί την ιστορία).
2. Διήγηση (η υπόθεση του έπους συνοπτικά).
3. Παράκληση (ο ποιητής παρακαλεί τη Μούσα να αρχίσει τη διήγηση της ιστορίας από κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή απ’ όποιο σημείο θέλει εκείνη.
Υπάρχει αυτή η τυπική δομή στο προοίμιο της Ιλιάδας;
14. Γράψε τον δικό σου πρόλογο στο έργο… Σε 10 στίχους δώσε το θέμα του έργου και τα βασικά πρόσωπα που αναφέρει κι ο Όμηρος. Τήρησε την τυπική Δομή. Γράψε στο ύφος που θέλεις: σοβαρό, κωμικό, σατιρικό, λιτό… Αυτοσχεδίασε!
