Στην Ιλιάδα του Ομήρου, το ηρωικό ιδεώδες αποτελεί κεντρικό θέμα και περίπλοκη έννοια. Οι ήρωες ενσαρκώνουν αυτό το ιδεώδες, όταν:
- Αποφασίζουν συνειδητά να ζήσουν μια σύντομη και ένδοξη ζωή, περιφρονώντας τη μακρά, ασήμαντη και άδοξη ύπαρξη.
- Επιλέγουν να αγωνιστούν για τη δόξα, την τιμή, την πίστη και την υστεροφημία, ακόμη και αν αυτό συνεπάγεται να χάσουν τη ζωή τους και να στερηθούν ό,τι αγαπούν.
- Αγωνίζονται όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά για την πόλη, την τιμή των προγόνων τους και τη δικαιοσύνη.
- Διακρίνονται για το θάρρος, την σωματική και ψυχική δύναμη και τις ευγενικές τους πράξεις.
- Αγαπούν και νοιάζονται για τους ανθρώπους (και τον εαυτό τους) αλλά έχουν στην κορυφή των αξιών τους ιδέες και όχι πρόσωπα.
- Μάχονται, αν και ξέρουν ότι θα χάσουν. Άρα, δεν πολεμούν, για να νικήσουν. Πολεμούν, για να μην προδώσουν τα ιδανικά τους.
Οι ήρωες στην Ιλιάδα εκφράζουν διάφορες πτυχές αυτού του ηρωισμού. Δεν τηρούν όλοι αυστηρά το περίγραμμα του ηρωικού ιδεώδους. Κάποιοι εκτιμούν τη ζωή ως αγαθό και επιδιώκουν να την προστατεύσουν. Περισσότερο την έννοια του ηρωικού ιδεώδους ενσαρκώνει ο Αχιλλέας αλλά πάνω απ’ όλους ο Έκτορας.
Ο Αχιλλέας είναι εκφραστής του ηρωικού ιδεώδους. Είναι φιλόδοξος, εκτιμά και διεκδικεί ενεργά το κλέος (δόξα), την αριστεία (ἀριστεία) και την τιμή (υστεροφημία). Πιστεύει ότι η δόξα καθορίζει την ταυτότητά του. Η ακλόνητη δέσμευσή του για την κατάκτηση της δόξας εκκινεί τις πράξεις και τις αποφάσεις του. Συμμετέχει σε έναν επιθετικό πόλεμο.
Ο Έκτορας είναι, επίσης, εκφραστής του ηρωικού ιδεώδους. Δίνει όμως μια μάχη, που δεν την επέλεξε, συμμετέχει σε έναν αμυντικό πόλεμο. Είναι φιλότιμος, εκτιμά και διεκδικεί ενεργά την τιμή, την αριστεία και την υστεροφημία, πιστεύει και εκείνος ότι η τιμή καθορίζει την ταυτότητά του.
Ο Έκτορας, ωστόσο, είναι ένας από τους πιο εμβληματικούς χαρακτήρες του έπους, ακριβώς γιατί σε ό,τι κάνει τον κινούν οι ιδέες και οι αξίες του (εὖ γὰρ ἐγὼ τόδε οἶδα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν) και όχι η παθιασμένη έκρηξη συναισθημάτων, τα προσωπικά του πάθη, η παρόρμηση, η εκδίκηση.
Οι αξίες του Έκτορα φανερώνονται περισσότερο στην απάντησή του προς την Ανδρομάχη, (στ. 485-494), όταν δηλώνει τους λόγους, για τους οποίους πολεμά και μάλιστα στην πρώτη γραμμή, αν και ξέρει ότι ο αγώνας του είναι καταδικασμένος :
- Γιατί θα ντρεπόταν να αντικρύσει τις μανάδες των στρατιωτών του, αν εκείνος αντί να διακινδυνεύσει, όπως οι απλοί στρατιώτες, προστάτευε τον εαυτό του. (σεβασμός στην κοινή γνώμη, σεβασμός στην κοινότητα)
- Γιατί δεν θα ήταν άξιος γιος και άξιος διάδοχος του θρόνου, αν δεν συνέχιζε και δεν ξεπερνούσε τη δόξα και τιμή του πατέρα του (σεβασμός στις πατροπαράδοτες αρχές)
- Γιατί ο ίδιος νιώθει την εσωτερική ανάγκη να αγωνιστεί «η καρδιά μου το θέλει» και τον κινεί το χρέος. Ο αγώνας του δεν είναι αποτέλεσμα καταναγκασμού αλλά προσωπική επιλογή. (υπακοή στο εσωτερικό του πρόσταγμα)
Για να παρηγορήσει την Ανδρομάχη, υπογραμμίζει ότι, αν είναι της Μοίρας του να πεθάνει, θα πεθάνει (πάνω από όλους είναι η Μοίρα, κανείς δεν ξεφεύγει από τη μοίρα του) αλλά σε μεγάλο βαθμό διαμορφώνει τη Μοίρα του.
Οι φράσεις που συμπυκνώνουν το ήθος του και τις αξίες και τα ιδανικά του:
- Οι φράσεις που συμπυκνώνουν το ήθος του και τις αξίες και τα ιδανικά του:
- εἷς οἰωνός ἄριστος, ἀμύνεσθαι περί πάτρης= ένας ο άριστος οιωνός, να αμυνόμαστε για την πατρίδα –
Η απάντησή του στον Πολυδάμαντα (Μ. στίχ. 243)
- ἀλλὰ μάλ’ αἰνῶς
αἰδέομαι Τρῶας καὶ Τρῳάδας ἑλκεσιπέπλους,
αἴ κε κακὸς ὣς νόσφιν ἀλυσκάζω πολέμοιο·
οὐδέ με θυμὸς ἄνωγεν, ἐπεὶ μάθον ἔμμεναι ἐσθλὸς
αἰεὶ καὶ πρώτοισι μετὰ Τρώεσσι μάχεσθαι Ζ 445
ἀρνύμενος πατρός τε μέγα κλέος ἠδ’ ἐμὸν αὐτοῦ.
εὖ γὰρ ἐγὼ τόδε οἶδα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν
ἔσσεται ἦμαρ ὅτ’ ἄν ποτ’ ὀλώλῃ Ἴλιος ἱρὴ
Η απάντησή του στην Ανδρομάχη. (Ζ. Τειχομαχία.), στίχ. 441-448
Ηθογράφηση του Έκτορα
Ως άνδρας: γενναίος, στοχαστικός, ώριμος, σοβαρός, δυναμικός.
Ως σύζυγος: τρυφερός, στοργικός, ευαίσθητος, συναισθηματικός, προστατευτικός
Ως πρίγκιπας: μαχητής, ηγέτης, υπεύθυνος, φιλότιμος, στυλοβάτης του λαού του
Ως γιος: σεβαστικός, ευσυνείδητος, αντάξιος των προγόνων του
Ως αδελφός: στοργικός, ευγενικός, συμπαραστάτης, προστατευτικός
Ως πιστός: ευσεβής και ενάρετος.
Συνοψίζοντας, κατά την ομηρική εποχή, το ηρωικό ιδανικό περιστρέφεται γύρω από έννοιες, όπως η δόξα, η αριστεία, η ανδρεία στο πεδίο της μάχης. Οι ήρωες τιμώνται για τις πράξεις τους στη μάχη, την προστασία της κοινότητας και την επιδίωξή τους για αιώνια φήμη. Οι πράξεις τους όμως διαμορφώνουν όχι μόνο τη δική τους ταυτότητα αλλά και τη συλλογική ταυτότητα των κοινοτήτων τους.
