Τα Αχώριστα Μόρια: Θεωρία- Ασκήσεις

Τα αχώριστα μόρια είναι λέξεις που, κατά κανόνα,  δεν στέκονται  μόνες τους στον  λόγο, αλλά χρησιμοποιούνται για την παραγωγή λέξεων ως προθήματα.

Διακρίνονται σε λαϊκά και λόγια:

ΑΧΩΡΙΣΤΑ  ΜΟΡΙΑ

ΠΡΟΣΟΧΗ

1. Πολλά από τα λόγια αχώριστα μόρια τα συναντάμε μόνα τους σε στερεότυπες εκφράσεις: εκ βάθρου, εν τοιαύτη περιπτώσει, διά ζώσης, επί τω έργω, υπό του  μηδενός  κ.λπ.
2. Μερικά από τα αχώριστα μόρια ανήκουν και στις προθέσεις

Οι προθέσεις συνολικά είναι 39. Οι 20  από αυτές ονομάζονται κοινές και οι υπόλοιπες 19  προέρχονται από παλιότερες μορφές της γλώσσας μας (την αρχαία ελληνική και την καθαρεύουσα,) και ονομάζονται λόγιες ή απαρχαιωμένες:

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Απόδραση στην Ορεινή Αρκαδία

Μία ολιγοήμερη απόδραση στην ορεινή Αρκαδία θα σε φέρει σε επαφή με τη φύση και θα σε ανανεώσει με την απλότητα και την ομορφιά της. Μία σειρά από γραφικά χωριά χτισμένα αρμονικά σε προσκαλούν να ξεχάσεις την φασαρία της πόλης. Ένα ιδανικό ταξίδι τον χειμώνα, αλλά και το καλοκαίρι, είναι σίγουρο ότι θα σε μαγέψει!

Με προτάσεις για διάσημες επιλογές, αλλά και για λιγότερο γνωστά χωριά και διαδρομές, θα σε ταξιδέψουμε σε έναν μοναδικό προορισμό.

Διαδρομή από Αθήνα: Σπήλαιο Κάψια

Ξεκινώντας από την Αθήνα με αυτοκίνητο θα βρίσκεσαι στην Αρκαδία σε περίπου δύο με δυόμισι ώρες, ακολουθώντας την Εθνική Οδό Κορίνθου/Τριπόλεως και στρίβοντας δεξιά λίγο μετά το χωριό Νεστάνη. Πριν φτάσεις σε κάποιο από τα γνωστά λιθόχτιστα χωριά, προτείνουμε να κάνεις μία στάση στο σπήλαιο Κάψια. Γνωστό ήδη από το 1887, έχει υπέροχους φυσικούς χρωματισμούς, ενώ σταλακτίκες και σταλαγμίτες αντανακλούν μία απαράμιλλη ομορφία. Η διαδρομή μέσα στο σπήλαιο γίνεται με οδηγό και είναι αρκετά προσεγμένη.

 Ανάβαση: Βυτίνα

Περνώντας το Λεβίδι, η Βυτίνα αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα χωριά της περιοχής. Φτάνοντας θα έχεις ήδη θαυμάσει την ομορφιά της Αρκαδίας και βέβαια θα έχεις γεμίσει με καθαρό οξυγόνο και πράσινο. Η διαδρομή είναι μαγική!

Με πολλές επιλογές για φαγητό, καφέ και διαμονή, θα σε μαγέψει με τα γραφικά σοκάκια της και τα λιθόχτιστα σπίτια. Μη σταθείς μόνο στην κεντρική πλατεία, όπου βρίσκονται τα περισσότερα αξιοθέατα και μέρη για φαγητό! Τριγύρισε στο χωριό, προς το νεοκλασικό δημοτικό σχολείο και τον δρόμο της αγάπης.

Παράλληλα, μπορείς να αγοράσεις τοπικά προϊόντα που πωλούνται στα διάφορα μαγαζιά του χωριού, όπως όσπρια, χυλοπίτες και πεντανόστιμα γλυκά. Η κεντρική εκκλησία του Αγίου Τρύφωνα ξαφνιάζει με το μέγεθος και την μεγαλοπρέπεια της. Μάλιστα, είναι χτισμένη στα 1033,67 μέτρα όπως μαρτυρά η επιγραφή στο πλάι του ναού.

Δημητσάνα

Δύο από τα πιο γνωστά χωριά της Ορεινής Αρκαδίας, είναι η Δημητσάνα και η Στεμνίτσα. Διατηρούν τον αυθεντικό τους χαρακτήρα και γεμίζουν τον ταξιδιώτη με την αρμονική συνύπαρξη φυσικού τοπίου και ανθρώπινης παρέμβασης.

Η Δημητσάνα, με τα ανηφορικά καλντερίμια και την μοναδική συνοδεία του ποταμού Λούσιου που περνά δίπλα από το χωριό, μας κερδίζει σε κάθε εξόρμησή μας. Ένα από τα ιδιαίτερα σημεία ενδιαφέροντος είναι η επίσκεψη στη ιστορική για την περιοχή Βιβλιοθήκη του χωριού. Εκεί φυλάσσονται χειρόγραφα και περγαμηνές του 16^ου και 17^ου αιώνα, και πολλοί σπάνιοι τόμοι τυπωμένοι ήδη από τον 16^ο αιώνα.

Φαράγγι του Λούσιου

Για πιο αθλητικούς επισκέπτες συστήνουμε πεζοπορία στο φαράγγι του Λούσιου, ένα φυσικό αξιοθέατο με επιβλητική ομορφιά. Η διαδρομή ξεκινά απ’ τη Δημητσάνα κατηφορίζοντας προς το ποτάμι, δίπλα στην πυκνή αλλά ελεγχόμενη βλάστηση. Το μονοπάτι είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Μαλιστα ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι δύο κύριες μονές που θα συναντήσεις στην πορεία σου. Είναι οι μονές Φιλοσόφου και Ιωάννη Προδρόμου, και ξεχωρίζουν για την φυσική ομορφιά και απόκρημνη θέση τους.

Επίσης, αν πρόκειται για καλοκαίρι, μία γρήγορη βουτιά στον παγωμένο ποταμό, ή κάποια από τις αθλητικές δραστηριότητες που οργανώνονται στο ποτάμι (πχ. ράφτινγκ) θα σου δώσει την απαραίτητη ενέργεια, για να συνεχίσεις. Βέβαια, πριν προχωρήσεις με το ταξίδι σου, αξίζει να επισκεφθείς και το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης. Θα συναντήσεις αποκατεστημένους υδροκίνητους μηχανισμούς και άλλες παραδοσιακές εγκαταστάσεις, ενώ προσφέρονται και ειδικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες για παιδιά. (https://sight-being.com/ διασκευή). Ανάκτηση 6/10/24)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να αναγνωρίσεις το αχώριστο μόριο των λέξεων και να εξηγήσεις τη σημασία του:

Ξεχωρίζουν

Ξεκινώντας

Συνύπαρξη

Ανανεώσει

Υπαίθριο

Αποκατεστημένους

Εξόρμηση

2. Σου δίνεται το ρήμα « βάλλω». Δημιούργησε μια νέα παράγωγη λέξη με 5 αχώριστα μόρια και γράψε τη σημασία της. (π.χ. προ+ βάλλω →προβάλλω= φέρνω μπροστά/ δείχνω, φανερώνω)

3. Σχημάτισε σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας τα ακόλουθα μόρια ως α΄ συνθετικό:

α+ έργο ————————————————-

α+ ομοιος ————————————————-

αμφί + θέατρο ————————————————-

εν+ κατά + στάση ————————————————-

αντί+ υπό+ πλοίαρχος  ————————————————-

εν  + γραφή             ————————————————-

αντί+ παρά+ τίθεμαι ————————————————-

4. Με βάση τη θεωρία, γράψε τι σημαίνουν οι λέξεις:

Κατακόκκινος   ————————————————-

Αμφίπλευρος  ————————————————-

Αμφιδέξιος    ————————————————-

Ξεμπερδεύω   ————————————————-

Προφέρω        ————————————————-

Προσφέρω      ————————————————-

Υποβαστάζω    ————————————————-

Υπέροχος          ————————————————-

Υποχείριο         ————————————————-

5. Αντικατάστησε το αχώριστο μόριο των λέξεων του κειμένου και σχημάτισε μια νέα λέξη:

Απόδραση            ————————————————-

Διαδρομή             ————————————————-

Προχωρήσεις       ————————————————-

Περιοχή                 ————————————————-

Διατηρούν            ————————————————-