|
Ενότητα 1η Πατρική Δικαιοσύνη
|
Κάποιος
άντρας, Μάρδος στην καταγωγή, είχε επτά παιδιά. Από αυτά ο πιο μικρός
προκαλούσε στους άλλους πολλά κακά. Και αρχικά προσπαθούσε ο πατέρας του να τον
συνετίσει με τα λόγια∙ επειδή όμως
αυτός δεν υπάκουγε, τον έφερε στους δικαστές και όσα είχε αποτολμήσει αυτός
τους τα ανέφερε με σαφείς κατηγορίες και ζητούσε από τους δικαστές να
εκτελέσουν τον νεαρό. Αυτοί εξεπλάγησαν/ τα έχασαν και τους οδήγησαν και τους
δύο στο βασιλιά Αρταξέρξη.
Και επειδή ο Μάρδος έλεγε τα ίδια, ο βασιλιάς τού
είπε: «Αλήθεια μπορείς να αντέξεις τον γιο σου νεκρό;». Και εκείνος είπε:
«Βεβαιότατα, γιατί και όταν αφαιρώ από τα μαρούλια που φυτρώνουν τις πικρές
παραφυάδες, καθόλου δεν λυπάται η μητέρα τους αλλά ανθίζει περισσότερο και
γίνεται γλυκύτερη». Ο Αρταξέρξης όταν άκουσε αυτά, επαίνεσε τον άνδρα και τον έκανε βασιλικό δικαστή, αφού
είπε ότι αυτός, ο οποίος διατυπώνει τόσο
δίκαιες κρίσεις για τα παιδιά του, οπωσδήποτε θα είναι αμερόληπτος και
αδέκαστος δικαστής και στις ξένες υποθέσεις, και τον νεαρό απάλλαξε από την
τιμωρία απειλώντας τον με θάνατο, αν αποδειχτεί ότι κάνει άλλες αδικίες.
|
Ενότητα 2η Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
|
Αλλά όταν ο
στόλος των εχθρών πλησιάζοντας την Αττική από την πλευρά του Φαλήρου
απέκλεισε τις γύρω παραλίες πάλι, οι
Πελοποννήσιοι πάλι σκέφτονταν να
αποπλεύσουν για τον ισθμό της Κορίνθου. Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο
Θεμιστοκλής σκεφτόταν και κατέστρωνε το σχέδιό του το σχετικό με το Σίκιννο. Ο
Σίκιννος ήταν Πέρσης στην καταγωγή,
αιχμάλωτος, φιλικός στον Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών του. Αυτόν
λοιπόν στέλνει κρυφά στον Ξέρξη, αφού τον προέτρεψε να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των
Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του (Πέρση) βασιλιά του στέλνει πρώτος την
πληροφορία ότι οι Έλληνες προσπαθούν να ξεφύγουν και τον συμβουλεύει να τους επιτεθεί, ενώ
βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό και να εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη.
Ο Ξέρξης, επειδή δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε
και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων να περικυκλώσουν τα νησιά,
αφού αποπλεύσουν αμέσως με διακόσια πλοία, για να μη ξεφύγει κανείς από τους
εχθρούς.
|
Ενότητα 3η Το χρέος του ιστορικού
|
Στην
καθημερινή ζωή ίσως δεν θα μπορούσε κανείς να αποβάλει αυτού του είδους την
εύνοια (προς τους γνωστούς και τους φίλους του), γιατί πράγματι ο χρηστός
άνδρας πρέπει να αγαπά τους φίλους και την πατρίδα του και να μισεί τους ίδιους
εχθρούς που μισούν και οι φίλοι του και να αγαπά τους φίλους τους∙ όταν όμως επωμίζεται κανείς το χαρακτήρα του
ιστορικού, πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά και πολλές φορές να επαινεί και να
τιμά με τους μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς του, όταν οι πράξεις τους το
απαιτούν αυτό και πολλές φορές να ελέγχει και να κατηγορεί κατά τρόπο
ντροπιαστικό τους στενούς συγγενείς του, όταν τα σφάλματα στις πράξεις τους το
επιβάλλουν. Γιατί, όπως ακριβώς, όταν ένας ζωντανός οργανισμός, χάσει τα μάτια
του, αχρηστεύεται ολόκληρος, έτσι, αν λείψει η αλήθεια από την Ιστορία, ό,τι
απομένει από αυτή καταντά ανώφελο διήγημα.
Όμορφος
στους Σεληνίτες θεωρείται όποιος τυχόν είναι φαλακρός. Και μάλιστα αφήνουν να
φυτρώσουν και τα γένια τους που φτάνουν λίγο πάνω από τα γόνατά τους. Και δεν
έχουν νύχια στα πόδια και όλοι τους είναι μονοδάχτυλοι. Και όταν κοπιάζουν ή
γυμνάζονται ιδρώνουν παράγοντας γάλα σε όλο τους το σώμα, με αποτέλεσμα να
πήζουν και τυριά απ΄αυτό. Τα μάτια τους πάλι είναι πρόσθετα/ μπορούν να
αφαιρεθούν και πολλοί, αν χάσουν τα δικά τους, βλέπουν χρησιμοποιώντας αυτά που
παίρνουν από άλλους. Μερικοί μάλιστα, δηλαδή οι πλούσιοι, έχουν και πολλά
αποθηκευμένα/ για ώρα ανάγκης. Ένας καθρέφτης πολύ μεγάλος βρίσκεται πάνω από
ένα πηγάδι, όχι πολύ βαθύ. Αν λοιπόν κάποιος κατέβει στο πηγάδι. Ακούει όλα όσα
λέγονται στη γη, και, αν κοιτάξει προσεκτικά στον καθρέφτη, βλέπει όλες τις
πόλεις και όλα τα έθνη. Τότε εγώ είδα και τους γνωστούς μου και όλη την
πατρίδα, αν όμως και εκείνοι με έβλεπαν, αυτό δεν μπορώ να το πω. Και όποιος
δεν πιστεύει ότι έτσι έχουν αυτά, αν κάποτε φτάσει κι αυτός ο ίδιος εκεί/στη
Σελήνη, θα καταλάβει ότι λέω την αλήθεια.
|
Ενότητα 5η Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών
|
Αγαπητοί μου,
να μη γινόμαστε αγριότεροι από τα ζώα. Σε εκείνα τα πάντα είναι κοινά και
κανένα δεν έχει περισσότερα από τα άλλα∙ εσύ όμως αν
και είσαι άνθρωπος, γίνεσαι σκληρότερος από θηρίο κλείνοντας ερμητικά σ΄ ένα
σπίτι όσα τρόφιμα θα αρκούσαν, για να θρέψουν αμέτρητους φτωχούς. Και βέβαια
δεν είναι μόνο η φύση μας κοινό αλλά και άλλα περισσότερα∙ κοινός είναι
ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και οι αστέρες και ο αέρας και η θάλασσα και
η γη και η ζωή και ο θάνατος και τα γηρατειά και η αρρώστια και η υγεία και η
ανάγκη για τροφή και ενδύματα. Πώς, λοιπόν, δεν είναι παράλογο αυτοί που
μοιράζονται μεταξύ τους τόσα πολλά να είναι τόσο πολύ πλεονέκτες στα χρήματα
και να μην τηρούν την ίδια ισονομία; Γιατί ο θάνατος μάς απομακρύνει από την
απόλαυση και μας οδηγεί στη λογοδοσία. Για να μη γίνει λοιπόν αυτό, ας δείξουμε πολλή ελεημοσύνη. Γιατί αυτή είναι η
βασίλισσα των αρετών, που θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. Τα περισσευούμενα
λοιπόν ας τα κάνουμε χρήσιμα, αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο και έτσι την
ημέρα της «κρίσεως» ακόμα κι να έχουμε διαπράξει μύρια παραπτώματα, ο Θεός θα
μας συγχωρήσει.
|
Ενότητα 6η Η ευθύνη για την παιδεία των νέων
|
ΣΩ Αλλά όμως
εσύ, Μέλητε, υποστηρίζεις ότι εγώ διαφθείρω τους νέους ασχολούμενος με τέτοια;
Κι όμως ξέρουμε πολύ καλά βέβαια ποιοι διαφθείρουν τους νέους. Εσύ πάλι πες
μου, εάν γνωρίζεις πως κάποιος έχει γίνει εξαιτίας μου είτε από ευσεβής ανόσιος,
είτε από συνετός αλαζόνας. ΜΕΛ Και βέβαια, μα το Δία, γνωρίζω εκείνους που εσύ έχεις
πείσει να υπακούν περισσότερο σ’ εσένα παρά στους γονείς τους. ΣΩ Το ομολογώ όσον
αφορά την παιδεία· γιατί γνωρίζουν ότι γι’ αυτό νοιάζομαι. Σχετικά πάλι με την
υγεία οι άνθρωποι υπακούουν περισσότερο στους γιατρούς παρά στους γονείς τους·
και στις συνελεύσεις του λαού όλοι οι Αθηναίοι υπακούουν περισσότερο σ’ αυτούς
που μιλάνε συνετά, παρά στους συγγενείς τους. Και επιπλέον δεν εκλέγετε
στρατηγούς τους οποίους ενδεχομένως θεωρείτε ότι είναι πολύ πιο συνετοί στα
στρατιωτικά θέματα; Λοιπόν, σου φαίνεται ότι αυτό είναι παράξενο, εγώ να
αντιμετωπίζω κατηγορία που επισύρει την ποινή του θανάτου από εσένα εξαιτίας τούτου, επειδή δηλαδή θεωρούμαι από κάποιους ότι είμαι
καλύτερος, σχετικά με το μέγιστο αγαθό που υπάρχει στους ανθρώπους, δηλαδή την
παιδεία;
|
Ενότητα 7η Ένας στοργικός ηγέτης
|
Όλοι μας
γνωρίζουμε καλά ότι ο Αγησίλαος, όπου νόμιζε ότι θα ωφελήσει κάπως την πατρίδα
του, δεν έπαυε να μοχθεί, δεν απέφευγε τους κινδύνους, δε λυπόταν τα χρήματα,
δεν προφασιζόταν το σώμα, ούτε τα γηρατειά, αλλά θεωρούσε καθήκον του αγαθού
βασιλιά και τούτο, δηλαδή να κάνει όσο
το δυνατό περισσότερα καλά για τους υπηκόους του. Και ανάμεσα στις πιο μεγάλες
ωφέλειές του προς την πατρίδα εγώ συγκαταλέγω κι αυτήν εδώ, ότι, δηλαδή, ενώ ήταν
ο πιο ισχυρός στην πόλη, φανερά φρόντιζε να υπακούει πάρα πολύ στους νόμους.
Γιατί ποιος θα ήθελε να απειθαρχεί (ή να παρανομήσει), βλέποντας το βασιλιά να
πειθαρχεί; Αυτός ακόμη και στους αντιπάλους του μέσα στην πόλη συμπεριφερόταν,
όπως ο πατέρας του στα παιδιά του. Τους
κατηγορούσε (ή τους κακολογούσε ) δηλαδή για τα σφάλματά τους, αν όμως έκαναν
κάτι καλό, τους τιμούσε και τους παραστεκόταν , όποτε τους συνέβαινε κάποια
συμφορά, γιατί δε θεωρούσε κανέναν πολίτη εχθρό, γιατί ήθελε να επαινεί τους
πάντες, γιατί θεωρούσε κέρδος να τους
σώζει όλους και γιατί θεωρούσε ζημία, να
χανόταν κάποιος, έστω και ο πιο ασήμαντος.
|
Ενότητα 8η Η γένεση της θρησκείας και της
δικαιοσύνης
|
Υπήρχε μια
εποχή, που έλειπε η τάξη (ή ο νόμος) από τη ζωή των ανθρώπων και ήταν (η ζωή) γεμάτη
θηριωδία και υπηρέτης της ισχύος, τότε ούτε για τους ενάρετους υπήρχε κανένα
βραβείο, ούτε πάλι στους κακούς επιβαλλόταν κάποια τιμωρία. Και έπειτα μου
φαίνεται ότι οι άνθρωποι θέσπισαν νόμους τιμωρούς, για να είναι η δικαιοσύνη ο
βασιλιάς και να έχει δούλη την αδικία ∙ και τιμωρούνταν όποιος κάθε φορά
αδικούσε. Έπειτα, επειδή οι νόμοι εμπόδιζαν αυτούς βέβαια να πράττουν φανερά αδικίες,
αλλά τις έκαναν κρυφά, τότε μου φαίνεται ότι ένας άνθρωπος πολύ ευφυής και
σοφός επινόησε για τους θνητούς το φόβο των Θεών, για να υπάρχει κάποιος φόβος,
ακόμα και αν κάνουν κάτι κακό κρυφά ή το λένε ή το σκέφτονται. Από τότε λοιπόν
δίδαξε (ή εισηγήθηκε) το θείο, ότι δηλαδή υπάρχει κάποιος θεός που ζει αιώνια
ζωή, που ακούει και βλέπει με το νου του, που σκέπτεται και επιτηρεί αυτά, και
που έχει ντυθεί (ή που είναι περιβεβλημένος) με τη θεία φύση, ο οποίος ακούει καθετί που ειπώθηκε ανάμεσα στους
ανθρώπους και που μπορεί να δει καθετί
που γίνεται.
|
Ενότητα 9η Η
Καλλιπάτειρα
|
Στο δρόμο
για την Ολυμπία υπάρχει απόκρημνο βουνό με υψηλούς βράχους που ονομάζεται Τυπαίο.
Οι Ηλείοι έχουν νόμο να πετούν aπ’ αυτό τις γυναίκες, αν
συλληφθούν επ’ αυτοφώρω να προσέρχονται στους Ολυμπιακούς αγώνες ή και να έχουν
περάσει τον Αλφειό (ποταμό) κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές μέρες. Ωστόσο, λένε ότι δεν πιάστηκε καμιά, παρά μόνο η
Καλλιπάτειρα, που από κάποιους ονομάζεται και Φερενίκη. Αυτή, επειδή είχε
πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγός της, αφού μεταμφιέστηκε πλήρως σε άντρα γυμναστή,
έφερε το γιο της στην Ολυμπία, για να αγωνιστεί∙ κι ενώ νικούσε ο Πεισίροδος (ο
γιος της), η Καλλιπάτειρα απογυμνώθηκε, καθώς πηδούσε πάνω απ’ το φράχτη, με
τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους. Όταν αποκαλύφθηκε ότι ήταν
γυναίκα, την άφησαν ατιμώρητη, αποδίδοντας έτσι σεβασμό και στον πατέρα και στα
αδέλφια της και στο παιδί της – όλοι αυτοί βέβαια ήταν Ολυμπιονίκες- , θέσπισαν
όμως νόμο για τους γυμναστές, στο εξής να μπαίνουν γυμνοί στους αγώνες.
|
Ενότητα 11η Ο σεβασμός προς τους γονείς
|
Όποιος τυχόν
τολμήσει τον πατέρα ή τη μητέρα του ή τους πατεράδες αυτών ή τις μητέρες να
χτυπήσει, καταρχάς, ο πρώτος άνθρωπος που τον συναντά ας βοηθήσει (το θύμα) και
ο μέτοικος και ο ξένος να καλείται σε τιμητική θέση στους αγώνες, εάν βοηθήσει.
Εάν όμως δεν βοηθήσει, να απελαύνεται για όλη του τη ζωή από τη χώρα. Ο μέτοικος
που βοηθάει ας επαινείται και αυτός που δεν βοηθάει ας ψέγεται (ας
κατακρίνεται/κατηγορείται). Ο δούλος όταν βοηθάει ας κερδίζει την ελευθερία
του, όταν όμως δεν προσφέρει βοήθεια να μαστιγώνεται με εκατό χτυπήματα. Εάν κάποιος
καταδικαστεί για βιαιοπραγία κατά των γονέων του πρώτα απ’ όλα να εκδιώκεται από
την πόλη και στις άλλες πόλεις να αποκλείεται από κάθε ιερή τελετή· κι αν επιστρέψει
από την εξορία, να τιμωρείται με την ποινή του θανάτου. Εάν πάλι κάποιος ελεύθερος
πολίτης φάει μαζί του ή πιει μαζί του ή
οποιαδήποτε άλλη τέτοιου είδους σχέση έχει, ή έστω και συναντώντας τον κάπου, έρθει
σε επαφή μαζί του με τη θέλησή του, μήτε
να προσέλθει σε ιερό μήτε στη συγκέντρωση των πολιτών, μήτε γενικά στην πόλη,
παρά μόνον αφού εξαγνιστεί.
|
Ενότητα 12η Τα φαινόμενα απατούν
|
Ας
υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο αμαρτωλοί, ο ένας ότι τιμωρείται και ο άλλος ότι
δεν τιμωρείται. Να μη λες: «ευτυχισμένος (είναι) ο δεύτερος, γιατί έχει πλούτη,
γδύνει ορφανά, χρησιμοποιεί βία σε χήρες». Βέβαια, δεν είναι άρρωστος, αλλά
προοδεύει αρπάζοντας, απολαμβάνει μεγάλη τιμή και εξουσία, δεν υποφέρει από
καμιά ανθρώπινη δυστυχία ∙ αντίθετα, αυτόν πάρα πολύ να τον θρηνείς, γιατί και
άρρωστος είναι και δεν θεραπεύεται. Αν δεις ότι κάποιος υποφέρει από υδρωπικία,
και ότι δεν προστρέχει στο γιατρό, αλλά ότι έχει τραπέζι βαρυφορτωμένο με
εδέσματα, ότι μεθάει και επιδεινώνει την
αρρώστιά του, αυτόν τον καλοτυχίζεις ή τον θεωρείς δυστυχισμένο; Αν όμως δεις
ότι ένας άλλος υποφέρει από υδρωπικία, ότι απολαμβάνει ιατρικής φροντίδας ότι
αποφεύγει το (πολύ) φαγητό, ότι παίρνει με υπομονή φάρμακα πικρά, αυτόν δεν τον
καλοτυχίζεις πολύ περισσότερο από τον άλλον; (Αυτό) είναι κοινά παραδεκτό ∙
γιατί ο πρώτος είναι άρρωστος και δε θεραπεύεται ∙ ο δεύτερος όμως είναι άρρωστος, αλλά
απολαμβάνει θεραπείας. Βέβαια, είναι επίπονη θεραπεία, αλλά ο σκοπός της
ωφέλιμος. Το ίδιο συμβαίνει και στην παρούσα ζωή μας.
δοθεί και
στο φυτό η ρίζα. Γι’ αυτό και αρμόζει σε μας να τρώμε, για να ζούμε και όχι για
να νιώθουμε ευχαρίστηση.
|
Ενότητα 14η Απρόσκλητοι βοηθοί
|
Οι Ευβοείς
ψαράδες δίνουν στα δελφίνια ίσο μερίδιο από την ψαριά. Και ο τρόπος του ψαρέματος
είναι ο εξής. Κρεμούν, δηλαδή, από την πλώρη των πλοιαρίων μικρές σχάρες που πάνω
τους καίει φωτιά. Και αυτές είναι διαφανείς, ώστε να προστατεύουν τη φωτιά αλλά
και να μην αποκρύπτουν το φως. Τα ψάρια λοιπόν επειδή φοβούνται τη λάμψη πλησιάζουν
την αυγή θέλοντας να μάθουν την αιτία του φόβου τους, έπειτα, σαστισμένα, κουρνιάζουν κοντά σε κάποιο
βράχο όλα μαζί τρέμοντας από τον φόβο τους. Τα δελφίνια που κολυμπούν κοντά
τους σπρώχνουν τα ψάρια που είναι έξω έξω και τα εμποδίζουν να ξεφύγουν. Εκείνα
λοιπόν πιεζόμενα από παντού και κατά κάποιο τρόπο περικυκλωμένα συλλαμβάνονται.
Και τα δελφίνια πλησιάζουν σαν να απαιτούν το μερίδιο από τον κοινό μόχθο που
τους οφείλεται για τα ψάρια που πιάστηκαν
και οι ψαράδες με πίστη και ευγνωμοσύνη αποχωρίζονται για χάρη των συντρόφων
τους στο ψάρεμα το μερίδιο που αναλογεί σ’ αυτούς, εάν θέλουν πάλι να τους
συντροφεύουν οι απρόσκλητοι σύμμαχοί τους.
|
Ενότητα 15η Η Αθήνα προπύργιο της Ευρώπης
|
Επειδή ήταν
καλοί (ευγενείς) εκ φύσεως και είχαν κοινές αντιλήψεις, πρώτα πρώτα πολλά και
θαυμαστά δημιούργησαν οι πρόγονοι των νεκρών που κείτονται εδώ, στη συνέχεια αξέχαστα
και μεγάλα τρόπαια κληροδότησαν και οι απόγονοι εκείνων με την ανδρεία τους. Μόνοι
αυτοί για χάρη όλης της Ελλάδας κινδύνευσαν απέναντι σε πολλές χιλιάδες βαρβάρων.
Ο βασιλιάς της Ασίας σαφώς, επειδή ήλπιζε την Ευρώπη να υποδουλώσει, έστειλε
πεντακόσιες χιλιάδες στρατιώτες. Επειδή θεώρησαν ότι, εάν έκαναν φίλη αυτήν
(την Αθήνα) ή εάν την υπέτασσαν παρά τη θέλησή της, εύκολα θα κυριαρχούσαν σε ένα
μεγάλο μέρος των Ελλήνων, αποβιβάστηκαν
λοιπόν στον Μαραθώνα γιατί πίστεψαν ότι έτσι οι Έλληνες θα ήταν εντελώς αβοήθητοι
από συμμάχους και ενώ ακόμα οι Έλληνες θα διαφωνούσαν, θα αποτολμούσαν την επίθεση.
Επιπλέον τέτοια εντύπωση είχαν σχηματίσει από τις προηγούμενες πράξεις, ώστε εάν
έκαναν πρώτα επίθεση σε άλλη πόλη, θα πολεμούσαν εναντίον εκείνων και των Αθηναίων.
Διότι πρόθυμα θα έρχονταν (οι Αθηναίοι) να βοηθήσουν τους αδικημένους.
|
Ενότητα 17η Το πάθημα των ερωδιών
|
Οι ερωδιοί είναι
πολύ αγαπητοί στους ανθρώπους και φανερώνουν την καλοκαιρία και την κακοκαιρία, κυρίως προς εκείνο το μέρος, απ’ όπου ενδεχομένως
πρόκειται να πνεύσει πάρα πολύ σφοδρός άνεμος, γέρνοντας τα κεφάλια προς τα στήθη.
Ο ναύτης βέβαια ποτέ δεν θα σκότωνε με τη θέλησή του ερωδιό, επειδή είναι κοινή πεποίθηση ότι προλέγουν
στους ψαράδες τα σχετικά με τη θάλασσα, όσα προλέγουν και στους κυνηγούς τα γεράκια
στην ξηρά. Λένε γι’ αυτούς ότι, όταν μια τροφή υπήρχε σε όλα τα πουλιά, αυτοί έβρισκαν
πρώτοι τροφή από τα νερά και ότι το δίδαξαν
(αυτό) σε όλα τα υπόλοιπα πουλιά. Αργότερα όμως περηφανεύτηκαν για το εύρημά
τους και, επειδή ισχυρίστηκαν ότι ούτε ο ίδιος ο Ποσειδώνας δεν μπορούσε να
συναγωνιστεί μαζί τους, (λένε) ότι έχασαν τη γνώση, επειδή ο θεός οργίστηκε.
1) Αυτοκρατορία Κων/πολης (Βαλδουίνος
1) Αυτοκρατορία
